Deujhinme croejhåde
Li deujhinme croejhåde, c' est ene croejhåde ki fourit dmandêye på påpe Udjinne III e 1145 a cåze do rprindaedje d' Edesse pa les Trouks da Zengui e 1144. Li conteye d' Edesse, c' esteut li prumî estat catolike ahivé tins del prumire croejhåde. Adon, c' esteut, rissintiveuzmint, ene grande piete po les catolikes.
Li croejhåde ataca e 1147. Ele finixha e 1149, et c' est les croejhîs k' avît ene dobleure.
Voyaedjåjhe
[candjî | candjî l’ côde wiki]Voye des Francès et des Djermanikes
[candjî | candjî l’ côde wiki]Les Francès et les Almands fijhît l' voye eshonne, li minme ki l' cene del prumire croejhåde (pal Hongreye, disk' a Constantinope).
Les Djermanikes, dizo l' moennance da Conråde III d' Hohenstaufen, arivnut les prumîs, mins c' est higne et hagne avou l' impreur di Bizance Manouwel prumî Cominne. I n' vlèt nén ratinde les Francès, et roter so Edesse. I s' vont fé rdobler pa les Trouks seldjoukides. Les sorvicants eralèt po rescontrer l' årmêye francesse.
Li Rwè d' France Louwis VII[1] est pus arindjant avou l' impreur bizantin. Et lyi promete di lyi rinde les teritweres k' il åreut ravou des muzulmans. I continowe si voye, mins ni vout nén trevåtchî li dezert d' Anatoleye, come li prumire crejhåde. Seulmint li voye est pus longue, et i s' fwait ratinde pa les Trouks dins les schavêyes di montinne do Mont Cadmosse. Et piede ene pårteye di ses omes.
Les deus restant d' årmêye, francesse et djermanike, li cwårt di çou k' il estént aprume, vont wangnî l' Principåté d' Antiyotche e batea.
Perlinaedje a Djeruzalem
[candjî | candjî l’ côde wiki]Did la, fé l' perlinaedje a Djeruzalem (todi tnowe pa les rwès catolikes do Rweyåme crustin d' Djeruzalem). Louwis VII î avna li 19 di måss. Conråde ene miete après.
Asteure, gn aveut des ôtes årmêyes crustinnes k' avént arivé e l' Sinte Tere. Po cmincî, ene flote inglesse, k' aveut, sol voye, esseré Lisbone, eyet l' prinde ås Môres pol rinde å rwè do Portugal. Mins ces croejhîs la n' avént nou tchîf, ca l' Inglutere esteut adon dins l' anartcheye.
Adonpwis des Occitans, kimandés på conte di Toulousse.Mins ci-ci va mori divant d' arivera Djeruzalem. On ameta li conte di Tripoli, et ci herleme la va discoraedjî bén des Provinçås a porshuve li croejhåde.
Concile d' Åke
[candjî | candjî l’ côde wiki]
Adon ki l' prumire såme esteut di rprinde Edesse, li rwè d' Djeruzalem Bådwin III d' Djeruzalem et les Timplîs vlént ataker Damasse.
Li concile d' Åke, tinou inte les croejhîs novea-vnous et l' hôte coû d' Djeruzalem (consey des nôbes), decida li 24 di djun 1148 di ratropler les foices des croejhîs po-z ataker Damasse.
Po les corwaitants arabes, li tchuze di Damasse fourit ene grande flotche diplomatike, ca li veye aveut èn acoird di påye avou li rweyåme crustin d' Djeruzalem. Ele mostréve ki les catolikes rimagnént leus acoirds. C’ esteut diner des astocas stocaesses al propagande da Norddine Mawmoude po-z enonder li rezistance des muzulmans.[2]
Sidje di Damasse
[candjî | candjî l’ côde wiki]
Loukîz a : Sidje di Damasse di 1148
Les croejhîs decidît d' ataker Damasse på Coûtchant, la k' gn aveut toplin des cortis, po-z awè toltins a magnî. Arivés a Daraya li 23 d' djulete 1148, i fourît atakés pa les disfindeus del veye dizo l' kimandmint da Anour, l' atabeg di Damasse. Ci-cial aveut dmandé d' l' aidance a Sayfeddine Rhazi I di Mossoul eyet Noureddine d' Alepe. Les deus vnît diner on côp di spale po rbouter les croejhîs erî des murayes di Damasse, eviè les cortis la k' il estént tofer li cibe d' atakes a môde di gueriya.
Conråde esta l' prumî a lever l' daxhe (li 28 di djulete 1148).
Shuvance
[candjî | candjî l’ côde wiki]
Rapoirtaedje des biyokes
[candjî | candjî l’ côde wiki]Divant d’ cwiter les cortis d' Damasse, les croejhîs metît dins leus saetchs sacwants biyokes did la, et les rplanter e leu payis.
C' est dandjreus did la ki vént l' no walon des biyokes (di l' arabe «برقوق», berqouq).
Eyet ossu l' ratourneure "po des biyokes".[3]
Riconcwesse espagnole
[candjî | candjî l’ côde wiki]Si les Croejhîs, des meyes et des meyes, fijhît berwete el Palestene, les sacwants k' alît aidî les rwès espagnols di Bijhe a-z avancî eviè Nonne, tot prindant Almeriya ont fwait wangnî bråmint dpus a l' idêye k' i faleut rprinde des teritweres so les muzulmans.
Pareymint, li flote inglesse ki rprinda Lisbone, po l' ridner, definitivmint, al corone do Portugal.
Gn aveut i des Walons dins l' deujhinme croejhåde ?
[candjî | candjî l’ côde wiki]Come pol prumire croejhåde, li Principåté d' Lidje n' î prinda nén pårt. Nerén les conteyes et dutcheyes k' alént divni les Bas Payis bourguignons, ca il estént co Impire Romin Djermanike. Les dutcheyes do Nonne di l' Impire prindît pårt al croejhåde dirî Conråde III d' Hohenstaufen. Les cis d' Bijhe moennît des gueres di rlidjon, avou les minme advintaedjes rilidjeus ki les ôtes, disconte des Slåves. Li manke d' acoird ådvins di l' Impire pôreut motoit espliker pocwè k' les payis walons n' î alît nén. Fåt dire ki l' enondance populaire k' aveut yeu leu al prumire croejhåde mankéve bråmint pol deujhinme.
Tolminme, ça s' pout bén ki des tchuvalîs k' i gn a î alît avou l' voyaedje almand, mins sins leu somrin, come les Tchekes et les Polonès.
Ridmeure les Tournaizyins. Tournai estant adon conteye di Flande, i shuvît leu conte Tiri d' Alzace, lu-minme aidant si somrin, li rwè d' France. Mins gn ava ossu des Flaminds avou l' flote inglesse. Est ç' zels ki ramoennît l' no des biyokes ?
Sourdants
[candjî | candjî l’ côde wiki]- ↑ Sorlon Amine Maalouf (cité pus lon), les cronikeus arabes ni djåznut måy do rwè d’ France, mins todi do rwè des Almands, Conråde. L' ôte esteut pus magneu d' Bon Diu, et rindu après s' feme, Yonôre d' Akitinne, k' åreut yeu des asblawetes avou s' mononke, li conte di Tripoli.
- ↑ Amin Maalouf Les croejhådes ås ouys des Arabes, J’ai lu, Paris, 1994, ISBN 2-277-21916-9, p. 173.
- ↑ Li Rantoele 79, erî-såjhon 2016